Fundacja rodzinna – czy to będzie korzystne rozwiązanie?

Magdalena Michniewska, adw. Anna Kasolik

Na polskim rynku funkcjonuje niemal milion firm rodzinnych. Wiele z nich w ciągu najbliższych lat planuje przeprowadzić proces sukcesji, co wymaga od nich posiadania następców prawnych chętnych do przejęcia rodzinnego biznesu. W przeciwnym wypadku właścicielowi nie pozostaje nic innego, aniżeli sprzedaż firmy, której renomę budował od lat. Aktualnie brak jest w polskim systemie prawnym rozwiązania, które pozwalałoby nestorowi zobowiązać swych następców do działania zgodnie z jego wolą i wizją dalszego rozwoju firmy rodzinnej i tym samym zabezpieczyć przyszłość przedsiębiorstwa na kolejne pokolenia. 12 stycznia 2021 roku w wykazie prac legislacyjnych znalazł się projekt ustawy o fundacji rodzinnej. Mimo iż w dalszym ciągu nie ma możliwości wglądu do tego projektu, ministerstwo opublikowało jego ogólne założenia, które dają obraz tego, jak wyglądać mają fundacje rodzinne na gruncie polskiego prawa.

Czym będzie fundacja rodzinna?
Zgodnie z planami wnioskodawcy fundacja rodzinna będzie instytucją wyposażoną w osobowość prawną, z siedzibą na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, której istotą funkcjonowania będzie zasadniczo zarządzanie majątkiem oraz jego ochrona, a wszystko to zgodnie z wolą określoną przez Fundatora. Wszystkie najważniejsze regulację będą się znajdować w statucie. Fundacja będzie dysponowała środkami dla grupy wskazanych przez fundatora tzw. beneficjentów (najczęściej członków rodziny, ale również osób spoza tego grona).

Kto będzie mógł założyć fundację rodzinną? Kto będzie mógł zostać beneficjentem?
Założycielem („Fundatorem”) będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Beneficjentem z kolei będzie mogła zostać osoba fizyczna (przy czym, co istotne, nie musi ona być spokrewniona z fundatorem) lub organizacja pożytku publicznego. Osoba beneficjenta będzie wskazywana przez Fundatora w akcie założycielskim lub testamencie. Tam też określone powinny zostać jej uprawnienia. 

W jaki sposób możliwe będzie utworzenie fundacji rodzinne?
W pierwszej kolejności koniecznym będzie sporządzenie przez Fundatora aktu założycielskiego bądź też testamentu, w którym zawarte będzie oświadczenie testatora o woli utworzenia fundacji rodzinnej. Każdy z nich będzie wymagał formy aktu notarialnego.
Kolejnym dokumentem, który należy przygotować będzie statut. Statut będzie zasadniczym aktem fundacji regulującym jej funkcjonowanie. Obligatoryjnymi elementami statutu najpewniej, oprócz nazwy i siedziby, będą cel, który fundacja ma realizować, okres funkcjonowania fundacji (oznaczony lub nieoznaczony), wysokość tzw. funduszu operatywnego, majątek fundacji rodzinnej w chwili jej ustanowienia, zasady dotyczące działania członków organów, zasady reprezentacji fundacji rodzinnej.
Do fundacji koniecznym będzie wniesienie mienia. Niezbędny będzie również wpis do właściwego rejestru – zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego z tym momentem uzyska ona dopiero osobowość prawną. Jeżeli fundacja założona zostałaby na mocy aktu założycielskiego, to wpisu do rejestru dokonywałby fundator. Natomiast, jeżeli do założenia fundacji rodzinnej doszłoby na podstawie testamentu, zgłoszenia dokonywałby właściwy organ fundacji, określony w testamencie. 

Jak będzie funkcjonować fundacja rodzinna?
Organem zarządzającym fundacji rodzinnej będzie Zarząd, a fakultatywnym organem nadzoru – tzw. Rada Protektorów. Przypuszczalnie organ nadzoru będzie mógł być jednoosobowy, bowiem bazując na doświadczeniu innych państw europejskich, najczęściej rolę członka organu nadzoru pełni prawnik rodziny. Z kolei, beneficjenci będą tworzyć Zgromadzenie Beneficjentów. Najprawdopodobniej możliwe będzie łączenie funkcji beneficjenta z byciem członkiem organu fundacji.
Obowiązkiem Fundatora będzie wniesienie do fundacji rodzinnej funduszu operatywnego w wysokości odpowiadającej wartości zobowiązań fundacji w pierwszym roku jej funkcjonowania, co najmniej 100 000 zł, a w kolejnych latach funkcjonowania instytucji wysokość funduszu operatywnego będzie zależeć od wysokości zobowiązań fundacji rodzinnej w danym roku.

Co będzie stanowić majątek fundacji?
Na obecnym etapie brak jest jednoznacznej odpowiedzi na pytanie co będzie stanowić majątek Fundacji. Rozważane są dwa rozwiązania:

  1. Majątek fundacji będą stanowić pieniądze, udziały, akcje, nieruchomości, ruchomości, w tym majątek produkcyjny i handlowy, a także dobra niematerialne. Innymi słowy- założyciel będzie miał swobodę w zakresie przedmiotu wkładu do fundacji.
  2. Majątek fundacji będą stanowić wyłącznie udziały oraz akcje w spółkach prawa handlowego.

Czy fundacje rodzinne będą mogły prowadzić działalność gospodarczą?
Projektodawca nie ujawnił, w jaki sposób planowane jest rozstrzygnięcie powyższego zagadnienia. W tym wypadku również możliwe są dwa rozwiązania. Pierwsze z nich zakłada, iż fundacja rodzinna będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą w nieograniczonym zakresie. Drugie rozwiązanie ogranicza prowadzenie działalności gospodarczej wyłącznie do zarządzania udziałami lub akcjami w innych spółkach.

Kwestie podatkowe
Na ten moment brak jest szczegółowych informacji w zakresie regulacji podatkowych, wiadomo jednak, iż fundacja rodzinna nie będzie instytucją korzystniejszą pod względem podatkowym w porównaniu do innych możliwych rozwiązań prawnych, a raczej neutralną. Na obecnym etapie rozważane jest opodatkowanie beneficjentów podatkiem od spadków i darowizn, w sytuacji dokonania transferu majątku na ich rzecz. Oznacza to, iż dla osób spokrewnionych z założycielem (ujętych w I grupie podatkowej) przewidziane będą zwolnienia od podatku, stosownie do ustawy o podatku od spadków i darowizn. Co jednak istotne, zwolnienie to przypadać będzie wyłącznie do wartości wniesionego przez założyciela wkładu. Oznacza to, iż jeżeli beneficjenci będą chcieli wypłacić środki ponad tę kwotę, będą oni musieli zapłacić podatek od spadków i darowizn.

Czy warto będzie założyć fundację rodzinną?
Jak każde rozwiązanie, Fundacja będzie miała zalety jak i będzie zapewne obarczona wadami. Korzystając z doświadczeń innych państw można wskazać na następujące kwestie:

ZALETY FUNDACJI :

  1. zabezpieczenie majątku rodzinnego przed jego utratą,
  2. zapewnienie osobom wskazanym przez beneficjenta środków finansowych na przyszłość,
  3. zapobieganie podziałowi i rozdrobnieniu majątku między spadkobiercami,
  4. zapewnienie nieprzerwanego działania firmy po śmierci Fundatora zgodne z jego wolą,
  5. zapewnienie zarządzania majątkiem przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach.
 

WADY FUNDACJI:

  1. wydaje się że będzie to rozwiązanie przewidziane dla bogatych firm,
  2. Fundacja w założeniu nie będzie stanowiła szczególnej formy sprzyjającej optymalizacji podatkowej, raczej będzie podatkowo neutralna.

Zakłada się, że ustawa o fundacji rodzinnej obowiązywać będzie od 1 stycznia 2022 roku.

Jeśli odczuwacie Państwo potrzebę wsparcia w wyzwaniach sukcesyjnych, zapraszamy do udziału w projekcie doradczym „Przez sukcesję z przewodnikiem”.