Podatki pod zarządem sukcesyjnym

Andrzej Bocheński

Aby zapewnić ciągłość rozliczeń podatkowych związanych z działalnością gospodarczą po śmierci przedsiębiorcy, Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przyznaje przedsiębiorstwu w spadku podmiotowość w zakresie podatków, przy wykorzystaniu numeru NIP zmarłego przedsiębiorcy.

Zarządca sukcesyjny musi wykonywać wszystkie obowiązki podatkowe w okresie zarządu sukcesyjnego, w tym uiszczać podatki, odprowadzać zaliczki na podatek dochodowy osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie, wystawiać faktury i składać wymagane deklaracje. Zobowiązania podatkowe obciążają w pierwszej kolejności przedsiębiorstwo w spadku, jako podatnika. Podatki są uiszczane ze środków przedsiębiorstwa. Jeśli zaległości podatkowe przewyższają majątek przedsiębiorstwa, odpowiedzialność za nie przechodzi na właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Odpowiedzialność w tym zakresie zarządcy sukcesyjnego jest subsydiarna. To oznacza, że obciążenia podatkowe mogą obciążyć jego majątek osobisty, o ile wyegzekwowanie zaległości podatkowych z majątku przedsiębiorstwa w spadku, a następnie z majątku właścicieli okaże się bezskuteczne.

Podatek od dochodów przedsiębiorstwa w spadku (PIT) obliczany jest na takich samych zasadach, jakie obowiązują osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Do końca roku podatkowego, w którym zmarł przedsiębiorca, przedsiębiorstwo w spadku kontynuuje sposób opodatkowania według formy wybranej przez zmarłego. W kolejnym roku podatkowym przedsiębiorstwo w spadku może zmienić formę opodatkowania.

Przedsiębiorstwo w spadku staje się podatnikiem VAT z chwilą śmierci przedsiębiorcy, jeśli wpisał on za życia do CEIDG zarządcę sukcesyjnego. O powołaniu zarządcy przedsiębiorca powinien zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni od dnia wpisu zarządcy do CEIDG. Jeżeli zarząd sukcesyjny został ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, podatnik VAT nie zostanie wyrejestrowany. Zarządca sukcesyjny, wykonujący prawa i obowiązki przedsiębiorstwa w spadku, powinien jedynie zaktualizować zgłoszenie rejestracyjne zmarłego przedsiębiorcy, jako podatnika VAT. W przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy możliwe jest natomiast przywrócenie rejestracji podatnika VAT – z datą wsteczną od dnia śmierci przedsiębiorcy. Warunkiem jest złożenie przez zarządcę sukcesyjnego wymaganych deklaracji VAT za okresy sprzed jego powołania. Zgłoszenia o kontynuowaniu prowadzenia przedsiębiorstwa może dokonać również osoba uprawniona do czynności zachowawczych.

W ustawie o podatku akcyzowym szczegółowo uregulowano zasady kontynuowania działalności akcyzowej po śmierci przedsiębiorcy. Dla niektórych rodzajów działalności akcyzowej kluczowe znaczenie ma zachowanie jej pełnej ciągłości. W tych przypadkach kontynuacja działalności akcyzowej przez przedsiębiorstwo w spadku będzie możliwa po spełnieniu określonych w ustawie warunków, ale wyłącznie w przypadku, gdy zarządcę sukcesyjnego przedsiębiorca powoła za życia. Prowadzenie tych rodzajów działalności przez przedsiębiorstwo w spadku ma charakter przejściowy. Jednak możliwe jest wstąpienie jednego z następców prawnych zmarłego przedsiębiorcy w prawa i obowiązki wynikające z decyzji lub zezwolenia akcyzowego, które posiadał zmarły przedsiębiorca. Kontynuowanie pozostałych rodzajów działalności w obszarze podatku akcyzowego będzie możliwe także w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy przez uprawnione do tego osoby.

Ustawa wprowadza zwolnienie z podatku od spadków i darowizn dla osób spoza kręgu najbliższych krewnych przedsiębiorcy dziedziczących przedsiębiorstwo. Z tego zwolnienia skorzystają osoby dziedziczące przedsiębiorstwo, nienależące do kręgu najbliższej rodziny spadkodawcy (np. osoby niespokrewnione z przedsiębiorcą, którym przekazał on przedsiębiorstwo w testamencie). Aby skorzystać z nowego zwolnienia, osoba spoza kręgu najbliższej rodziny zmarłego powinna w terminie 6 miesięcy od dnia stwierdzenia nabycia spadku zgłosić nabycie przedsiębiorstwa w spadku naczelnikowi urzędu skarbowego. Dodatkowym warunkiem jest jednak kontynuacja prowadzenia przedsiębiorstwa przez okres co najmniej 2 lat od jego nabycia.

Jeśli odczuwacie Państwo potrzebę wsparcia w tych wyzwaniach, zapraszam do udziału w projekcie doradczym „Przez sukcesję z przewodnikiem”.